Yıllık ücretli izin belli bir çalışma süresini doldurarak genel bir yorgunluğu oluşan işçinin birbirinin izleyen günlerden oluşan belli bir süre içerisinde iş hayatından uzaklaşarak
hem bedenen hem de ruhen dinlenmesi amacıyla sağlanan bir olanaktır3. Aynı zamanda bu izin sürecinde önemli olan işçinin izne çıktığı sürede kazancından mahrum kalmaması ve başkaca bir işte çalışmayıp enerjisini toplayarak tekrar işine döndüğünde işvereni nezdinde maksimum verimle çalışmasını sağlamaktır. Bu konuda hemen akla ara dinlenmeler, hafta tatili, genel tatiller ve dini bayram tatilleri gelse de kısa süreli bu tatiller işçinin beden ve ruh sağlığının korunmasını sağlamakta yeterli olarak görülmemektedir. Asıl olan yıllık ücretli izinlerdir. Bu bağlamda yıllık ücretli izin Anayasamızın 50. Maddesi ile güvence altına alınmıştır.
Ulusal düzenlemelerimiz mutlak emredici kural olarak işverenin işçisine yıllık ücretli izin kullandırmasını öngörmektedir ve bu haktan vazgeçilemez ( İK. m. 53/1 ). Yani asıl olan işçinin bu yıllık izin süresini bizzat dinlenerek geçirmesidir. Bu nedenle yıllık iznin kanunlarda belirlenen süre ve usullerle işçiye bizzat kullandırılması işverene yüklenen kanuni bir ödevdir. Bu nedenle işçiden talep gelse de gelmese de işveren işçisine yıllık izin kullandırmalı ve izin süresine denk gelen ücretini de peşin olarak veya avans olarak ödemelidir. İşçi, ben izin kullanmak istemiyorum bunu ücrete çevirelim talebinde bulunsa da, veya iş yerine gelip çalışmaya devam etme isteğinde bulunsa da işverenin ona iş vermeyerek izin süresi içerisinde çalışmasına müsaade etmemelidir. Benzer zorunluluk müessesesine genel kanun olan TBK’ da da yer verilmiştir. TBK. m. 425/2 ye göre işçi, iş akdi devam ettiği sürece işverenden alacağı para ve başka menfaatler karşılığında yıllık izin hakkında vazgeçemez. Yargıtay’a göre de yıllık izin hakkı anayasaca korunana bir haktır ve dinlenme hakkından vazgeçilemez4.
Yıllık iznin hak edilebilmesi için en az 1 yıl çalışmış olmak gerekmektedir.
Yıllık izin süreleri ;
- Kıdemi bir yıldan beş yıla kadar ( beş yıl dahil ) olan işçilere 14 günden az olmamak üzere
- Kıdemi beş yıldan onbeş yıla kadar (onbeş yıl dahil ) olan işçilere 20 günden az olmamak üzere
- Kıdemi Onbeş yıldan fazla olan işçilere ise 26 günden az olmamak üzere yıllık izin verilir.
Yıllık izinlerin kullanma şekli bir parçası en az 10 gün olmak üzere kalan yıllık izin istenen sayıda parçaya bölünerek kullandırılabilir.